Arkanbelea, kolepteroen Goliata

Kakalardo hau gutxitzen ari den errelikia biologikoa da, 1.100 espezie ezagun dituen eskarabeidoen familiakoa. Gehienak Indian eta Asiako hegoekialdean dute jatorria, baina Europan zazpi besterik ez dira bizi, eta Euskal Herrian lau.

Basoan, haritzen eta arteen hostoen artean ezkutuan, intsektu handi honek adarrei azala kentzen die haien izerdiarekin elikatzeko, eta karraskak entzun ditzakegu orduan. Arkanbelea gure basoetan bizi den kolepterorik handiena da. Arrak 8 zentimetro luze izan baditzakete ere, haien baraila ikusgarriak barne, sarri aurki ditzakegu askoz ere txikiagoak diren eta adar txikiagoak dituzten pigmeoak. Larba gisa enborren barruan egon ziren lau urte luzeetan elikagai eskasia jasan zuten larbetatik jaiotakoak dira horiek. Arren ondoan txikiak diren emeek ez dituzte adarrak, milimetro gutxiko baraila baizik, eta ez dira lau zentimetro luze baino gehiago.

Udako arratsaldeetan, zutik egiten dute hegan arrek eta zuhaitzen tontorreko hostoen artean burrunba soinua igortzen dute. Emeak, bien bitartean, ezkutuan egoten dira, ilunabarra denean bi sexukoak izerdia botatzen duten zuhaitzen enborretatik igotzen diren arte. Han, izerdi goxoa lortzeko lehiatzen dira.

Elikagaia lortzeko bi arrek borrokatzen dutenean elkar, haien borrokak ikusgarriak izaten dira ankerrak baino, eta soinua ateratzen dute haien barailen mugimendu ikaragarrietan. Borrolariek ez dituzte haien armamendu ikusgarria hiltzeko adina indarrez erabiltzen. Oro har, intsektuetako bat zuhaitzaren oinera erortzen denean bukatzen da dena, irabazlearentzat nahikoa baita zuhaitzaren enborrean bera bakarrik gelditu izana.

Baina bi arren arteko borroka eme bategatik denean, borrokak benetan krudelak izaten dira eta, sarri, borrokalariek zauri larriak izaten dituzte; batzuetan, batak bestearen elitroak, burua edo barailak ere ebakitzen dituzte. Biek gehiegi pentsatu gabe hasten dira borrokan, beraz, baten eta bestearen adarrak elkarri lotu ondoren, bultza egiten hasten dira. Minutu gutxi batzuko borrokaren ondoren, borroka batek irabazten du. Irabazleak, indartsuagoa dena, harro jartzen da emearen ondoan, haren bizkarrera igotzen da, gogor eusten dio eta hura estali egiten du.

Hainbat entomologok ikusi dutenez, intsektu hauek hainbat egun eman ditzakete posizio horretan, askotan gorteiatzea hasi zeneko adar beretik mugitu gabe.

Enbor hilak

Estali ondoren, bi intsektuak banandu egiten dira bakarrik bizitzen jarraitzeko. Emeak, ernaldutako arraultz mordoa gainean daramatzala, azal lodiko usteltzen ari diren zuhaitz zaharrak bilatuko ditu etorkizunean larbak izango direnak banan banan haren gainean jartzeko, azalaren berezko arrailetan. Arraultza horiek, bi milimetro inguruko diametrora iritsi daitezkeenak, pixkanaka garatzen doaz eta larben prozesuak irauten dituen hirutik bost urterako epe horretan zehar, han aurkitzen duten erdi usteldutako zuraz elikatzen dira.

Zizare erraldoi hauek enborren barruan burutzen duten jarduera harrapariak ez du kalterik eragiten zuhaitzean, hilda dauden landare-ehunak bakarrik aukeratzen dituztelako. Hori dela eta, gaur egungo basoetan zuhaitz zaharrik ez dagoenez, birpopulatu direlako, ezin dira arkanbeleak bizi.

BITXIKERIAK

Zuri edo horixka koloreko beldarraren antzerakoa du, non baraila beltz indartsuak nabarmenak diren. Larba fasea bukatzen denean eta enbor berean begi gogor eta handia edo sustraien artean ninfa bihurtzeko, hamar zentimetro luze dira. Ninfak beste urte bat beharko du hegoak dituen intsektu heldua bilakatzeko.